کد مطلب:48827 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

آيا در قرآن آمده است كه پسران را به گناه پدران عذاب ميكنند؟ لطفاً توضيح دهيد؟

ما، آيهاي را كه به صراحت به اين نكته اشاره كرده باشد، پيدا نكرديم. امّا در برخي آيات مانند آية 9 سورة نسأ، به نكاتي اشاره شده كه مضمون آنها به كمك روايات اين است كه ظلم و گناه پدران گاهي دامان فرزندان و خويشان را ميگيرد.

براي نمونه در روايتي آمده است: هر كه ظلم كند، خدا كسي را بر او مسلط سازد كه به وي يا به فرزند وي ستم نمايد، راوي ميگويد: گفتم: او ظلم ميكند، خداوند ظالمي را بر فرزندان و بازماندگان او مسلط ميكند، فرمود: خداي تعالي ميفرمايد: كساني كه اگر فرزندان ناتواني از خود به يادگار بگذارند از آيندة آنان ميترسند، بايد ]از ستم دربارة يتيمان مردم[ بترسند! از ]مخالفت[ خدا بپرهيزند و سخني استوار بگويند.(الكافي، كليني، ج 2، ص 332، دارالكتب الاسلامية.)

همچنين در روايتي آمده است كه خداوند به موسيغ وحي فرمود:...زنا نكنيد كه زنانتان زنا ميدهند و هر كه با همسر مردي مسلمان خيانت كند، به همسرش خيانت كنند. به هر دست بدهي از همان دست پس ميگيري.(ميزان الحكمه، ري شهري، حديث شماره 7673.)

امّا اين كه اين چگونه ممكن است؟ نياز به توضيح واژههاي عذاب، عوض و آثار وضعي دارد.

1. عذاب يا ثواب براي افرادي است كه: الف ـ استحقاق آن را دارند; ب ـ اين پاداش و عقاب همراه پاسداشت و احترام و يا تحقير و توهين است; ج ـ عذاب و پاداش در مقابل انجام واجبات، مستحبات، ترك واجبات و انجام كارهاي قبيح است.(شرح تجريد، علامه حلّي، ص 410، جامعه مدرسين.)

2. عوض براي افرادي است كه 1. مستحق باشند 2. به اموري مانند: درد، غم، از بين رفتن اموال غير عمدي و... دچار شده باشند.(همان، ص 332.)

خداوند در دنيا يا آخرت براي اين افراد عوضهايي ميدهد تا راضي گردند.

3. آثار وضعي; هر عملي كه در جهان صورت ميگيرد به جهت حاكميت قانون عليت اثري وضعي را خواهناخواه به جا ميگذارد; براي مثال; زدن سيلي همراه درد است و خاموش نكردن آتش در جنگ آتشسوزي را به همراه دارد.

پس از روشن شدن اين نكات گفتني است: عذاب و پاداش هر كسي به عهده خودش ميباشدو هيچ كسي جور ديگري را نميكشد; وَلاَتَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَيَ;(انعام،164)

امّا نسبت به عوضها ممكن است خداي تعالي در همين دنيا يا آخرت اعمال حسنهاي را از كسي به خاطر كاري; مانند ظلم، برداشته و به ديگري (مظلوم) دهد يا...

امّا آثار وضعي خواه ناخواه رخ خواهد داد مگر آن كه با علت ديگر مانع آن شويم; مثلاً در مثال بالا، خيس شدن زمين، مانع آتشسوزي خواهد شد.

مطلبي كه در آيه و روايات به آن اشاره شد از قسم سوم است. پدر يا هر كسي به خاطر گناهي كه مرتكب ميشوند عذاب را خواهند چشيد امّا بسياري از گناهان افزون بر عذاب اخروي كه مخصوص گناهكار است، آثار وضعي دنيوي نيز خواهد داشت كه گريبان فرزندان و جامعه را خواهد گرفت.

در اينباره توضيح دو تن از مفسران گرانقدر شنيدني است:

آيت اللّه مكارم شيرازي ميفرمايند: انسان هر ظلم و ستمي كند در درجه اول به خودش باز ميگردد و خانه خويشتن را بيش از خانة ديگران ويران ميسازد; چرا كه اگر بنياد ظلم و گناهي در هر جامعهاي برقرار شود، با توجه به پيوندهاي اجتماعي، سرانجام اين ظلم و گناه دور ميزند و به خانه ظالم بر ميگردد; مانند اعتياد كه بالاخره دامن قاچاقچيان يا يكي ازاعضاي خانواده آن را ميگيرد.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 11، ص 205، دارالكتب الاسلامية.)

همچنين علامه طباطبايي ميفرمايند:

از آيهها و روايتها استفاده ميشود كه ظلم و گناه در اين دنيا اثر وضعي دارد و ممكن است فرزندان چنين اشخاصي دچار گرفتاري شوند; مانند فرزندان افراد مسلول و الكلي كه خواه ناخواه در آنان زمينه بيماري بيشتر است.

و اين فرزندان تاوان كارهاي پدر و مادر خود را ميدهند همان گونه كه فرزندان نامشروع هم زمينههاي انحراف وجود دارد. البته اين موارد در حد الزام و به صورت حتمي نيست كه ظلمي در حق فرزندان آنان باشد فقط در حد زمينه است و فرزندان ميتوانند با انجام كارهاي نيك از بروز ناراحتي جلوگيري كنند.(ترجمه تفسير الميزان، ترجمه محمد باقر همداني، ج 4، ص 316، دفتر انتشارات اسلامي / تفسير كوثر، يعقوب جعفري، ج 2، ص 367، انتشارات هجرت.)